Zehirlenme, genel anlamıyla vücudun alışık olmadığı ve sağlığa zararlı maddelerin vücuda girmesi sonucu oluşan tahribattır. Vücudun doğal işleyişini bozan bu zehirli maddeler, vücut tarafından kabul edilmez ve kendisi tarafından üretilemez. Vücutta sorunlara yol açabilen bu zehirli maddeler metabolizma tarafından tanınmadığı için vücut tarafından mümkün olduğunca hızlı bir şekilde atılmaya çalışır.
Pek çok farklı sebebi olabilen zehirlenme; bozuk gıda tüketmek, zehirli hava solumak, cildin zehirli maddeyle teması gibi farklı nedenlerle ortaya çıkabilir. Genellikle mide bulantısı, kusma ve ishal semptomları ile kendini gösteren zehirlenme vakalarında ilk müdahale çok önemlidir. Bu nedenle zehirlendiğini düşünen kişinin zaman kaybetmeden ben yakın hastanenin aciline başvurması gerekir.
Zehirlenmenin Belirtileri
Zehirlenmenin nedeni ne olursa olsun tüm vakalarda vücudun olağan işleyişini sürdürememesi görülür. Bu nedenle rutin dışı sağlık sorunları zehirlenmenin ana belirtileri olarak kabul edilebilir. Zehirlenme sonucu ortaya çıkan belirtilerin çeşitleri ve şiddeti kişinin bağışıklık sistemine göre değişiklik gösterse de sıklıkla görülen ortak belirtiler şu şekilde sıralanabilir;
- Vücuda özellikle ağız yoluyla giren zehirli maddeler mide ve bağırsaklar üzerinde doğrudan etki gösterir. Bunun sonucu olarak da karın ağrısı, mide bulantısı, kusma ve ishal gibi belirtiler zehirlenme sonucunda sıklıkla görülür.
- Zehirli maddelere solunum sistemi üzerinde de etkili olur. Soluma yoluyla oluşan zehirlenme vakalarında kişi nefes almada zorluk çeker. Bu durum bazı vakalarda oksijen yetersizliğine kadar gidebilir.
- Nefes alış verişinde düzensizlik de zehirlenmenin belirtilerinden biri olabilir. Nefesteki u düzensizlik nabzın hızlanmasına ve kalp ritminde sorunlara da yol açabilir.
- Cilde temas eden bir madde nedeniyle ortaya çıkan zehirlenme vakalarında deride çeşitli rahatsızlıklar da görülebilir. Cilt renginde kızarıklık, tahriş ve şişme en sık görülen belirtilerin başında gelir.
Zehirlenme sonucu ortaya çıkabilecek bu semptomlardan sadece biri görülebileceği gibi birkaçı aynı anda da kendini gösterebilir. Bu durumda zehirlenen kişiye ilk yardım yapılması ve uzman desteği alınması çok önemlidir.
Kişinin hangi yolla zehirlendiği bu belirtiler üzerinde oldukça etkilidir. En sık görülen zehirlenme türlerinden biri olan gıda zehirlenmesi vakalarında, tüketilen besinde bulunan bakterilerin etkisine göre zehirlenme belirtilerinin ortaya çıkma süresi değişir. Ayrıca öncelikle tüketilen besinin sindirilmesi gerekir. Dolayısıyla, zehirlenme belirtileri ortalama 6 saat sonra görülebilir. Bazı durumlarda ise bu süre bir günü dahi bulabilir. Solunum yoluyla yaşanan zehirlenmelerde ise bu belirtiler yarım saat gibi çok daha kısa sürelerde dahi ortaya çıkabilir.
Zehirlenme Çeşitleri
Toksik maddenin vücuda nasıl girdiğine göre zehirlenme çeşitleri de çeşitlilik gösterir. Bir besin maddesinden ya da kimyasal maddelerden kaynaklanan zehirlenmeler sindirim yoluyla zehirlenme olarak bilinir. Direkt olarak kişinin sindirim sistemi üzerinde etkili olan kusma, ishal gibi belirtilerle kendini gösteren gıda zehirlenmesi; en sık olarak balık, tavuk, ıspanak, mantar gibi yiyeceklerin tüketilmesinden kaynaklanır. Diğer yandan iyi pişmemiş ve son tüketim tarihi geçmiş yiyecekler de zehirlenmeye yol açabilir. Aslında, genel olarak her besinin vücudun doğal işleyişini bozması ihtimali vardır ve dikkatli tüketilmesi gerekir. Kaliteli, temiz, taze ve organik gıdaların tercih edilmesi gıda zehirlenmesine karşı alınabilecek en önemli önlemdir. Diğer yandan besinlerin saklama koşullarına da dikkat edilmesi çok önemlidir. Belli bir sıcaklığın üzerinde saklanması bazı besinlerde kurtlanmaya ve küflenmeye neden olabilir. Şiddetli ishal, kusma gibi gıda kaynaklı zehirlenme belirtilerinin görüldüğü durumlarda mutlaka bir doktora başvurulması gerekir. Kişinin kendi kendine ishali ya da kusmayı önlemek için çabalaması süreci daha kötü hale getirebilir.
Diş dolgusunda kullanılan cıva türü bir madde olan amalgam da zehirlenmelere yol açabilir. Çiğnenen besinler ile birlikte tükürük salgısına karışan cıva, belli bir zaman geçtiğinde vücuda yayılır ve depolanmaya başlar. Bunun bir sonucu olarak da zamanla kişinin derisinde hasar, görme problemleri gibi önemli sorunlar ortaya çıkabilir. Amalgam dolgu bu nedenlerle artık tercih edilmeyen bir yöntemdir, ancak diş dolgusunun gri ya da siyah renkte olması amalgam dolgu olduğunu gösterir. Özellikle hamileler için son derece zararlı olan amalgam dolgunun, belirtiler görülmese dahi mutlaka bir hekime başvurarak çıkartılması gerekir.
Bunlar dışında en sık görülen zehirlenme çeşitlerinden diğer ikisi de zehirli bir maddenin deriye teması sonucu oluşan zehirlenmeler cilt yoluyla zehirlenme ve havayla doğrudan ilişkili zehirlenmeler solunum yoluyla zehirlenme olarak geçer.
Zehirlenme Durumunda Ne Yapılır?
Zehirlenme halinde doğru ilk yardım son derece önemlidir. Zehirlenme belirtilerinin görüldüğü ilk anda yapılacak müdahale zehirlenmeni türüne ve hastanın belirtilerinin şiddetine göre değişebilir. Bilinç kaybı, solunum yetersizliği ya da kanlı ishal gibi ciddi belirtilerin görüldüğü durumlarda zehirlenen kişinin hiç vakit kaybetmeden hastaneye götürülmesi gerekir.
Belirtilerin bu kadar şiddetli görülmediği durumlarda ise, hastayı kusturmak ve ishal yapıcı ilaçlardan destek almak özellikle gıda zehirlenmelerinde en çok kullanılan ilk yardım yöntemlerinin başında gelir. Ancak çamaşır suyu içiminden kaynaklanan zehirlenmelerde hastanın kesinlikle kusturulmaması gerekir.
Solunum yoluyla ortaya çıkan zehirlenme vakalarında ise zehirlenen nefes alıp verme sıklığının takip edilmesi ve nefes almasını kolaylaştırıcı müdahalelerde bulunulması gerekir. Cilt yoluyla oluşan zehirlenme vakalarında ise cildin bol suyla yıkanması önemlidir. Ancak unutulmamalıdır ki zehirlenme belirtileri ortaya çıkıp gerekli ilk yardım yöntemleri uygulanmasının hemen ardından mutlaka bir hastaneye gitmek hayati önem taşır.
Albatros Bilişim Kooperatifi