Açlık Kan Şekeri Nedir?

Bugün günlük sağlık parametreleri arasında sık duyulan bir terim olan açlık kan şekerinden bahsedeceğiz. Aslında önce kan şekeri nedir diye bir bakmak gerekir.

Kan Şekeri Nedir?

İnsan vücudu yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Bu enerjiyi de gün içinde tükettiği gıda maddelerinden alır. Gıda maddelerinin içinde bulunan karbonhidratlar önemli bir enerji kaynağıdır. Şeker yani glikozda karbonhidratların temel unsurudur. Glikoz kelime anlamı olarak Yunanca da tatlı anlamına gelir. Pirinç, meyveler, un, patates, kuru yemişler gibi gıdaların karbonhidrat içeriği yüksektir. Bu gıdaların tüketilmesinden sonra vücutta karbonhidratlar ayrılarak glikoza dönüşür. Ortaya çıkan glikoz kan damarları aracılığı ile tüm hücrelere ulaşır. Böylece tüm hücreler için enerji ihtiyacı karşılanmış olur. Bağırsaklardan emilerek kana karışan glikoz kan şekeri olarak isimlendirilir. Eğer vücudun ihtiyacından çok glikoz alınmışsa bu glikozda karaciğer ve kaslarda depolanır.

Sağlıklı insanlarda vücutta görev yapan iki hormon,  insülin ve glukagon kan şekerini  dengede tutmaktan sorumludur. Gıda alımını takip eden saatlerde bağırsaktan emilen glikoz nedeni ile kandaki şeker seviyesi yükselir. İnsülin bu noktada devreye girerek glikozu hücrelere yönlendirir ve kan seviyesini düşürür. Kişinin acıktığı durumlarda kandaki şeker seviyesi düşer bu durumda da devreye glukagon girer ve depolardaki glikoz kana tekrar geri verilerek kan şekeri normal düzeye getirilir. Bu iki hormonun dengeli çalışması ile kan şekeri hep istenilen sınırlarda kalır.

Kan Şekeri Nasıl Ölçülür?

Kan şekeri ölçümü damardan ya da parmak ucundan alınan kandaki glikoz seviyesi ile yapılır.

Açlık Kan Şekeri Nedir?

Kan şekeri ölçümü ideal olarak 8- 10 saatlik gece açlığını takiben alınan kanda ölçülen glikoz değeridir. Daha uzun süren açlıklarda çıkan şeker değeri yanıltıcı olabilir. Açlık kan şekeri ölçümü şeker hastalığının tanı ve takibinde önemli bir yer tutar.

Kan Şekeri Seviyeleri

Açlık kan seviyesi ölçüm sonuçları değerlendirilirken unutulmaması gereken önemli bir nokta her laboratuvarın normal değer aralıklarının farklılık gösterebildiğidir. Bu nedenle tetkik sonucunun yanında yazan normal aralıklar mutlaka dikkate alınmalıdır.

Açlık kan şekeri seviyesinin ölçümü sonucunda kan şekeri değeri;

50-70 arasında ise hipoglisemi,

70-100 arasında ise normal,

100 ve üzeri değerler hiperglisemi,

-100-125 arasında prediyabetik (diyabet öncesi),

-125 ve üzeri ise diyabet (şeker hastalığı) olarak değerlendirilir.

Şimdi açlık kan şekeri ölçümü sonucunda elde edilen bu değerler ne anlam ifade eder bakalım.

Hipoglisemi:  Açlık kan şekerinin düşük olması anlamına gelir. Uzun süren açlık nedeni ile ya da pankreastaki bir bozukluğa bağlı olarak insülin hormonunun fazla salgılandığı durumlarda kan şekeri düzeyi düşebilir. Şeker hastalarında ilaç dozunun iyi ayarlanamadığı zamanlarda da kan şekeri seviyesi düşer. Kan şekeri seviyesindeki düşüklük kişide halsizlik, baş dönmesi, terleme, ellerde titreme, sinirlilik yapabilir. Bu şikayetleri gidermek için yapılması gereken en doğru olan tedavi şekli şekerli bir besin tüketilmesidir.

Hiperglisemi: Açlık kan şekeri düzeyinin yüksek çıkması anlamına gelir. Hiperglisemi şeker hastalığında ve insülin direncinde rastlanılan bir laboratuvar bulgusu olduğundan ilk ölçümde yüksek çıkması halinde kişiden ikinci bir ölçüm talep edilir. İkinci ölçümde de sonucun yine yüksek çıkması halinde kişiye insülin direnci ya da diyabet hastalığı tanısı uzmanlarca koyulur. Hiperglisemisi olan kişilerde yüksek şeker düzeyi nedeni ile kilo kaybı, çok su içme ve çok sık idrara çıkma, gece tuvalete gitme isteği, halsizlik, sinirlilik, yorgunluk, yaraların geç iyileşmesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Uzun süren ve tedavi edilmeyen hiperglisemi ne yazık ki tüm damar sistemini olumsuz etkilemekte ve böbrek, göz, kalp damar sistemi hastalıklarına sebep olabilmektedir. Daha ileri damar hasarlarında bu organların kayıpları söz konusu olabilir. Kan şekeri yüksekliğine en sık şeker hastalığı ve insülin direnci sebep olsa da daha az sıklıkta olmak üzere stres, pankreas hastalıkları , pankreas kanseri, böbrek hastalıkları da neden olabilir.

Prediyabetik Değer: Kan şekeri seviyesinin beklenenin üstünde ancak hastalık düzeyinin altında olması durumudur. Bu kişilerin açlık kan şekeri seviyelerini daha yakından takip etmeli ve sağlıklı hayat kurallarına daha sıkı uymalıdır. Çünkü şeker hastalığı için ciddi risk taşırlar.

Tokluk Kan Şekeri Nedir?

Yemekten sonra alınan kanda ölçülen şeker değeridir. Tercihen kanın yemekten yaklaşık 2 saat sonra alınması önerilir. Sağlıklı kişilerde tokluk kan şekeri değerinin 140’ ın altında olması beklenir.

Açlık Kan Şekerini Sağlıklı Sınırlarda Nasıl Tutabiliriz?

Tabii ki en önemli faktör diyettir. Sağlıklı beslenme kurallarına uymak gerekir. Bol taze sebze, meyve tüketmek, 3 beyaz ya da 3 zehir olarak adlandırılan şeker, tuz ve un tüketimini en aza indirmek, beyaz un yerine tam tahıllı un tercih etmek, protein içeriği yüksek besinlerle tokluk hissini desteklemek, nişasta oranı yüksek sebze ve meyvelerden uzak durmak ve bol su tüketmek ilk akla gelen beslenme önerileridir. Ayrıca düzenli egzersiz yapmak en azından yürüyüş yapmakta önemlidir. Düzenli ve yeterli uyku, stresten uzak durmakta kan şekerimizi olumlu yönde etkileyecektir.