Son yıllarda artan sağlıklı yaşam trendleri içinde ısrarla vurgulanan egzersiz ve sağlıklı beslenme ne yazık ki beraberinde gıda takviyeleri ve vitaminlerin bilinçsiz kullanımını da gündeme getirdi. Bugün bu gıda takviyelerinden protein tozlarına birlikte bir bakalım.
Protein tozu, konsantre edilmiş çok yüksek miktarda toz halinde protein içeren besin takviyeleridir. Bu nedenle ilave protein ihtiyacı olan durumlarda kullanılır. Günümüzde birçok insan özellikle de sporcular tarafından kas gelişimi için kullanılırlar.
Proteinler, insan vücudu için en temel yapıtaşları arasında yer alır. Protein, hücre onarımı ve gelişimi için vücut tarafından kullanılır. Bu nedenle sağlıklı büyüme ve gelişme için olmazsa olmazlar arasında yer alır. Saç ve kemiklerin uzaması, bağışıklık sistemi için antikor üretilmesi, kas iskelet sisteminin uyumlu çalışabilmesi için vücutta mutlaka yeterli düzeyde protein bulunması gerekir. Günlük diyetimizde yer alan süt ve süt ürünleri, balık, tavuk ve kırmızı ette hayvansal protein olarak mercimek, kuru fasulye, nohut gibi bakliyatlarda, ıspanak, bezelye gibi taze sebzelerde, chia tohumu, kenevir ve karabuğdayda da bitkisel protein kaynağı olarak bolca bulunur. Bu nedenle özellikle çocukların ve yoğun fiziki aktivitesi olanların bu gıdalara öğünlerinde bolca yer vermesi gerekir.
Protein tozları kaslar üzerine etkileri nedeni ile özellikle kas çalışan sporcular tarafından takviye amacı ile yoğun biçimde kullanılmaktadır. Bu tozlar sayesinde sportif aktivite sırasında meydana gelen kas yaralanmalarının onarımı ve kas gelişiminin artırılması amaçlanır.
Yoğum kas kaybı yaşanan bazı hastalıklarda da protein tozu kullanılır.
Yaşla birlikte azalan kas kitlesini artırmak için yaşlılarda düzenli egzersizle birlikte protein tozlarının da kullanımı söz konusudur.
Uzun süren tokluk hissi vermesi nedeni ile diyet yapanlarda protein tozu kullanırlar.
Protein tozları, ilaç değildir. Besin takviyesi olarak tanımlanabilirler. Ancak ilaç olmamaları herkesin aklına estiği gibi kullanabileceği anlamına gelmez. Tüm besin takviyeleri gibi protein tozları da mutlaka uzman kişilerin denetiminde kullanılmalıdır.
Protein tozları ilk olarak 1950’li yıllarda vücut geliştirici Irwin P. Johnson tarafından yumurta ile yapılmıştır.
Protein Tozu Çeşitleri
- Whey Proteini
En yaygın kullanılan protein tozu çeşididir. Peynir altı suyu olarak da bilinir. Esansiyel aminoasit içeriği oldukça yüksek olan bu protein tozu peynir yapım aşamasında elde edilir. Alındıktan sonra çok kısa sürede emildiği için spor yapanlar tarafından egzersizle yıkılan proteini yerine koymak için tercih edilir. Esansiyel aminoasitler dışında kas kitlesi oluşumunu sağlayan aminoasitler açısından da oldukça zengin olması tercih edilme nedenleri arasında yer alır.
- Kazein Proteini
Sütün içindeki proteinin yaklaşık % 80’i kazein proteinidir. Whey proteini ile ortak noktası esansiyel aminoasitlerden zengin olmasıdır. Whey proteininden farklı yanı ise emiliminin çok yavaş olmasıdır. Yavaş emilimi sayesinde kaslara uzun süreli protein desteği sağlar. Sporcular spordan sonra whey proteini ile birlikte kazein proteinini de almayı tercih ederler. Özellikle gece yatarken alınan protein gece boyunca kaslara protein desteği sağlar. Laktoz duyarlılığı olanların kullanımı için uygun değildir.
- Soya Proteini
Whey ve kazein proteininden farklı olarak soya proteini bitkisel bir proteindir. Bu nedenle vegan diyet yapanların ilk tercihidir. Diğer iki protein gibi esansiyel aminoasitlerden zengindir. Laktoz içermemesi nedeni ile laktoz duyarlılığı olan kişiler tarafından rahatlıkla kullanılabilir. Ancak alerji potansiyeli diğer proteinlerden biraz daha yüksektir. Spordan hemen önce ya da spor sonrası kullanılabilen soya proteini emilim hızı olarak whey ve kazein proteinlerinin arasında bir noktada yer alır. Yani ne çok yavaş ne de çok hızlı emilir.
- Yumurta Proteini:
Yine oldukça kaliteli bir hayvansal protein olan yumurta proteini ilk yapılan protein tozlarının hammaddesi olmuştur. Yumurta aslında mucizevi bir besindir. Sarı kısmı vitamin ve yağlardan zenginken beyaz kısmı proteinden oldukça zengindir. Üstelik yumurta beyazında yağ hiç bulunmaz. Bütün temel aminoasitleri içeren yumurtanın beyazı sindirimi de oldukça kolay ve hızlı olan bir protein türüdür. Yumurta beyazının bir önemli özelliği de içindeki tüm aminoasitlerin neredeyse tamamının vücut tarafından kullanılabilmesidir. Yumurta çok farklı şekillerde tüketilebilen bir besin maddesidir. Ancak sindirim ve yüksek biyoyararlanım için rafadan pişmiş şekli önerilir.
- Et Proteini:
Yine oldukça sık kullanılan kaliteli bir hayvansal protein türüdür. Hayvanların kırmızı etlerinde bulunan proteinlerin işlenmesi ile elde edilir. Önemli bir protein kaynağıdır.
Protein tozları piyasada tek ya da karma şekillerde bulunabilir.
Hangi protein içeriğindeki protein tozunun kullanılması gerektiğine verilecek cevap aslında tamamen bireyseldir. Kullanım amacınız ve kişisel sağlık bilgileriniz ve beslenme alışkanlığınız bu sorunun cevabını etkileyecektir.
Hangi protein tozunu kullanacağınız kadar ne miktarda alacağınızda oldukça önemli bir noktadır. Proteinler vücut için çok faydalı besinler olsa da gereğinden fazla alınan protein yıkılacağı ve atılacağı organlar olan karaciğer ve böbrek üzerinde oldukça önemli bir yük oluşturabilir. Bu nedenle bol su ile tüketilmelidirler. Fazla alınan protein kemik erimesi ve bağırsak sistemi sorunlarına da neden olabilir. Ayrıca Gut hastalığına da neden olabilir. Bu nedenle ciddi sağlık sorunları yaşamamak için tüm gıda takviyeleri gibi protein tozları da bir uzman kontrolünde başlanmalıdır. Kişiye en uygun içerik, uygun doz ve alım zamanı uzmanlarca belirlenmelidir.
Albatros Bilişim Kooperatifi