Ağız sağlığının en önemli parçalarından biri olan diş sağlığı ile ilgili kullanılan tedavi yöntemlerinden biri de dişlerdeki boşlukları doldurmak için yapılan diş dolgulardır. Diş dolgusu yapılırken çok farklı malzemeler kullanılır. Bu malzemelerden bir tanesi de amalgamdır.
Amalgam, diş dolgularında yaklaşık 100 yılı aşkın bir süredir kullanılan bir malzemedir. Sağlık açısından yararlı mı zararlı mı tartışması ile son dönem uzun süre gündemde kalmasına neden olsa da sağlığa zararlı olduğuna dair kesin herhangi bir kanıt bulunamamıştır.
Peki nedir bu amalgam dolgu?
Amalgam, cıvanın bir başka metalle karıştırılması ile elde edilen bir alaşımdır. Cıva ile karıştırılmaya demir ve platin uygun olmayan metallerdir. Bunların dışındaki birçok metal ise cıva ile birleşerek alaşım halini alabilir. Diş dolgusu amacıyla ise genellikle cıvanın gümüş, bakır ve kalayla birleştirilerek elde edilen alaşımı kullanılır. Bu dolgu malzemesinin yaklaşık %50 si cıva, %20 – 30 kadarı gümüş, %10 – 15’i kalay, kalan kısmı ise bakırdan oluşur. Daha az oranda amalgam dolguların içine bazen çinko, indiyum ya da paladyumda eklenebilir.
Cıva, aslında ilginç bir elementtir. Günlük hayatta cıva ile içme suları ve gıdalar aracılığı ile karşılaşmak mümkündür. Oda sıcaklığında sıvı olabilme özelliğindeki tek metal olan cıva aslında oldukça da zehirli bir maddedir. Bu nedenle de diş dolgusunda kullanılması oldukça tartışma konusu olmuştur. Özellikle cıva alerjisi olanlarda sağlık sorunlarına yol açabileceği için alerjisi olanların mutlaka diş hekimine bunu belirtmelerinde fayda vardır.
Peki zehirli olarak kabul edilen cıva neden diş dolgularında tercih edilir. Çünkü oda ısısında sıvı olan cıva dolgu malzemesine esneklik verir. Bu esneklik sayesinde diş hekimi cıvayı dişe yerleştirmek ve bastırmakta zorluk yaşamaz. Ayrıca cıva çok hızlı biçimde sertleşerek dişteki boşluğu doldurur. Dolgu işlemi kısa sürede tamamlanır. Amalgam dolgu içinde bulunan cıva diğer metalleri birbirine bağlayarak dolgu malzemesinin dayanıklılığını artırır.
Amalgam dolgunun diş hekimliğinde bu kadar çok tercih edilmesinin nedeni kolay şekil alan yapısıdır. Bu dolgu işlemi için oldukça önemli bir özelliktir. Amalgam dolgu aynı zamanda oldukça dayanıklı olduğu için kullanım süresi de uzundur. Amalgam dolgularda kırılma çok daha az görülür. Amalgam dolguların ömrü genellikle 5 ila 15 yıl arasında değişir. Tüm bunlara ekonomik olarak uygun olması da eklenince diş dolgularının vazgeçilmeyen malzemelerinden bir olmuştur. Bu nedenle her yıl yaklaşık bir milyar diş dolgusu amalgam dolgu ile yapılır. Son yıllarda amalgam dolgunun yerini farklı malzemeler alsa da amalgam dolgu hala kullanılmaktadır.
Diş dolgusu için altın, porselen ve diş renginde kompozit olarak adlandırılan beyaz dolgu malzemeleri de kullanılır. Bu malzemeler hem amalgam dolgu kadar dayanıklı değil hem de amalgam dolguya göre oldukça pahalı malzemelerdir. Amalgam dolguya dayanıklılık anlamında tek rakip belki de sadece altın kullanılarak yapılan dolgulardır.
Amalgam dolgu içindeki malzemelerden dolayı gümüş renginde olduğu için gümüş dolgu olarak da bilinir. Bu nedenle de daha çok ağzın arka tarafında yer alan çürüklerin dolgusunda tercih edilir.
Amalgam dolguların son dönemde diş rengine daha yakın olan kompozit dolgularla değiştirip değiştirilmemesi gerektiği de tartışma konusu olmuştur. Ancak diş hekimleri aşınmamış hiçbir amalgam dolgunun çıkarılmaması gerektiği konusunda hemfikirdirler. Çünkü bu diş için gereksiz bir travma yaratacak hatta bazen dişte istenmeyen sağlıklı kısımlarda kırılmalara ya da kayıplara yol açabileceği gibi sökme işlemi esnasında cıvaya maruziyete de neden olabilir. Sağlık otoriteleri tarafından amalgam dolgu kullanımında herhangi kısıtlama getirilmediği dikkate alınarak sadece görsel amaçlı olarak sağlıklı amalgam dolguların çıkarılmasına gerek yoktur. Eğer herhangi bir nedenle amalgam dolgunun sökülmesi gerekirse diş hekimi söküm işlemi esnasında dolgunun parçalanıp cıvanın açığa çıkabileceği ihtimaline karşı gerekli önlemleri alarak bu işlemi yapacaktır. Bu önlemler arasında cıvanın açığa çıkması durumunda havaya karışabilecek partikülleri emmek için özel cihazlar ve ağızdan emilimi engellemek için tükürüğü emecek kuvvetli aspiratörler kullanılır. Ağız çevresi için özel örtülerle önerilir. Dolgu sökülmeden önce ve sonra ağız içi özel solüsyonlarla çalkalanmalıdır. Bu önlemlerle kişinin cıva ile maruziyetinin oluşmaması amaçlanır. Ayrıca söküm işlemi sırasında diş hekimi de kendini koruyacak önlemleri almalıdır.
Amalgam dolgu içeriğindeki cıva nedeni ile dolgu sırasında da diş hekimlerince gerekli korunma tedbirleri alınarak uygulanır. Çünkü diş hekimleri gün içinde birden fazla amalgam dolgu yaptıkları için cıva maruziyet oranları daha yüksektir.
Amalgam dolgu konusunda cıva alerjisi olanlar gibi dikkatli olunması gereken bir diğer grupta hamilelerdir. Hamilelerde de amalgam dolgu önerilmez.
Diş hekimi tarafından yapılan dolgu işleminden sonra,
- En az 1 – 2 saat herhangi bir şey yenmemelidir. Böylece dolgu yapılan diş kullanılmamış olur.
- Dolgu yapıldıktan sonra ilk birkaç gün sert gıdaların tüketiminden uzak durulmalıdır.
- Dolguyu takiben diş hekimince oluşturulacak kontrol randevularına mutlaka gidilmelidir.
- Dolgu işleminden sonra birkaç süren sıcak soğuk hassasiyetinin normal olduğu unutulmamalıdır.
Albatros Bilişim Kooperatifi