ADHD veya bilinen diğer adıyla dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu, genellikle nörolojik sıkıntılardan kaynaklanan kronik bir gelişim bozukluğu. ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), ilk önce aşırı hareketlilik, kontrolsüz tepki, dikkatsizlik ve unutkanlık gibi davranışlarla ortaya çıkıyor. Kadınlarda konsantrasyon eksikliği ve dikkat dağınıklığı; erkeklerde ise hiperaktivite daha sık görülüyor. Sanılanın aksine sadece çocuklarda değil, yetişkinlerde de görülme olasılığı da oldukça yüksek. Çocuklarda görülme olasılığı yüzde 5-10 arası iken yetişkinlerde görülme olasılığı yüzde 5-7 arası. ADHD kadınlarda erkeklere oranla daha az görülüyor.
Peki dikkat eksikliği belirtisi nelerdir, ADHD nasıl anlaşılır?
ADHD Nedenleri
Yapılan araştırmalar sonucunda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun nedeni kesin olarak bulunamamıştır, uzmanlar birçok farklı etkenin bir araya gelmesiyle oluştuğunu düşünüyor. Genetik açıdan bakıldığında ailesinde ADHD olan kişilerin yüzde 75’inde de bu rahatsızlığın görüldüğü ortaya çıkmıştır. Fakat bu oranda sadece anneden veya sadece babadan aktarılan genlerle ADHD oluştuğu söylenemiyor, hangi genin ADHD’de etkili olduğu net bir şekilde bulunamadı.
ADHD bozukluğuna sahip olan bireylerin beyinleri üzerinde yapılan bir başka araştırma sonucunda bu rahatsızlığı taşıyan bireylerin beyinlerinde bazı kısımların daha küçük veya büyük olduğu görüldü, fakat beynin hangi bölümlerinin daha büyük veya daha küçük olduğu ile ilgili somut bir veriye ulaşılamadı. Başka bir çalışmada ise ADHD rahatsızlığı yaşayan bireylerde beynin çalışmasıyla ilgili olan bazı kimyasalların farklı şekilde çalıştığı ortaya çıktı.
Erken doğum veya epilepsi hastalığına sahip olan bireylerde ADHD daha sık görülüyor. Bunun yanında doğum anında veya başka bir zamanda oluşan beyin hasarları da ADHD’ye sebep olabiliyor, bu bireyler risk grubunda yer alıyor.
ADHD Belirtileri
Dikkat Eksikliği Belirtisi
Dikkat eksikliği yaşayan bireylerde odaklanma, unutkanlık, gürültüye karşı aşırı hassaslık, dikkatsiz hatalar yapma, uzun süre birini dinlemede zorlanma, eşya kaybetme, dikkatin sürdürülmesinde sıkıntılar ve dikkat dağınıklığı görülebilir.
Aşırı Hareketlilik
Aşırı hareketlilik veya bilinen diğer bir adıyla hiperaktivite bitmeyen bir enerji ile durmaksızın devam eden hareketlilik anlamına geliyor. Hiperaktif çocuklar, sürekli enerji gerektiren oyunlar oynayabilir, koltuk tepelerine çıkabilir, hiç oturmadan koşabilirler ve yerlerinde duramazlar. Bu enerji patlaması yaşanan durumların çoğu, çocuğun kendi kontrolünü kaybetmesi sonucunda istenmeyen kazalar ile sonuçlanabilir.
Dürtüsellik
Sıra bekleyememe, sonucunu düşünmeden hareket etme, ani sinirlenme, sabırsızlık, başkalarının konuşmalarına izinsiz dalma gibi hareketler dürtüsellik olarak yorumlanır ve bu belirtiler de ADHD belirtileri arasında yer alır.
Farklı yaş gruplarında farklı ADHD belirtileri görülebilir. Yetişkinlik, ergenlik ve çocukluk dönemindeki belirtiler zamanla yer değiştirebilir ve farklı geçişler görülebilir. Bu sebeple aynı bireyde farklı zamanlarda farklı belirtiler görülebilir, hayatının bir kısmında dikkat dağınıklığı ön plandayken başka bir dönemde hiperaktivite baskın olabilir.
Nasıl Tanı Konuluyor?
Çocukların günlük hayatında veya okul yaşamında belirli bir sorun yaşanmadığı sürece ADHD için bir muayene yapılmayabilir. ADHD tanısı koyabilmek için belirli, kesin sonuç veren bir test henüz mevcut değil. Kesin ve doğru bir tanıya ulaşmak için psikiyatri uzmanına başvurmak gerekir. Psikiyatri uzmanı ise uzun ve ayrıntılı birçok test sonucunda ADHD tanısı koyabilir.
Rahatsızlık veren hareketlerin sebeplerini öğrenmek ve incelemek için tıbbi muayene yapılabilir. Çocuğun okul hayatı ve aile geçmişi bu konuda önemli bilgiler verebilir. Çocuğa yakın olan öğretmeni, arkadaşları, bakıcısı veya akrabalarından da yardımcı bilgiler alınabilir. Bu bilgiler tek başına bir anlam ifade etmeyebilir fakat uzmanlar bilgileri birleştirerek detaylı bir değerlendirme sonucunda teşhis koyabilirler.
Henüz konuşamayan bebeklerde ve çocuklarda da ADHD görülebilir, fakat bu hastalığın tanısını konuşamayan bireylere koymak daha da zordur. Psikiyatrist, ADHD derecelendirme ölçekleri kullanarak kesin bir tanı koymaya çalışır. Erken tedavi oldukça önemlidir, tanı konulan bireylerin tedavisi hızlı bir şekilde başlar.
Nasıl Tedavi Ediliyor?
ADHD rahatsızlığı yaşayan bireyler her an her yerde bir zorlukla karşılaşabilirler. Sorun yaşadıkları her ortamda tedavilerine yardımcı olmamız gerekebilir. Çocukların tedavisi için anneye, babaya ve çocuğun öğretmenlerine oldukça büyük sorumluluk düşüyor, her an gereken özverili davranmaları gerekebilir.
Uzmanlar, çocuğa durumu uygun bir dille anlatmayı ve çocuğu bilinçlendirmeyi tavsiye ediyor. Çocuğun yaptığı her olumlu davranışa karşılık bir ödül verilmesi hem çocuğun bilinçlenmesine hem de olumsuz davranışların azalmasına katkı sağlıyor.
Dikkat eksikliği yaşayan çocukların eğitim hayatı da olumsuz etkilenebiliyor, bu durumda öğretmenin de destek olması, çocuğun öncelikle başarılı olduğu konulardan başlaması çocuğun özgüveninin artmasına ve motivasyonunu kaybetmemesini sağlıyor.
ADHD rahatsızlığı yaşayan çocuklara gereken durumlarda ilaç da verilebilir. Bu ilaçlar çocukların dikkatini toplamasına ve hiperaktivitesinin azalmasına katkı sağlar. Konsantrasyonun artmasına da yardımcı olan bu ilaçlar, çocuğun eğitim hayatının düzelmesinde, daha başarılı olmasında da rol oynar. Bu da çocuğun yaptığı olumlu davranışları artırır ve çocuk bu şekilde devam etmeye çalışır. Aile, uzman ve öğretmenin tedavi sürecini beraber yürütmesi çocuğun daha hızlı ve başarılı bir şekilde bu dönemi atlamasında oldukça önemlidir.
Her geçen gün daha fazla bireye ADHD tanısı koyuluyor. Çocuklarda çok sık görüldüğü bilinse de birçok yetişkinde bu rahatsızlığı yaşıyor. Dikkat eksikliği, dürtüsellik ve aşırı hareketlilik başlıca belirtileri arasında yer alıyor. Erken tedavinin oldukça önemli olduğu bu rahatsızlığı yaşadığınızı düşünüyorsanız hiç zaman kaybetmeden bir uzmana başvurmalısınız.
Albatros Bilişim Kooperatifi