Aile hekimine yolu düşen ve kan testi yaptıran herkes çoğunlukla B12 ve D vitamini kullanmıştır. D vitamini özellikle bu pandemi döneminde çok meşhur olsa da ondan bir sonraki yazımızda bahsedeceğiz. Bu yazıdaki gündemimiz ise B12 vitamini (VB12).
Öncelikle B12 vitaminini tanıyalım.
B12 vitamini diğer adıyla kobalamin, ilk defa 1948’de pernisiyöz anemi tedavisinde karşımıza çıkmıştır. Pernisiyöz anemi; VB12 eksikliğinden dolayı sağlıklı alyuvarların (kırmızı kan hücreleri) üretilememesi durumudur.
B12 vitamininin vücudumuzdaki temel görevleri nelerdir?
B12 vitamini, folik asit ile birlikte hücre bölünmesi ve çoğalması için gerekli olan DNA sentezini destekler, alyuvarların, sinir hücrelerinin dışını saran ve sinir iletimlerini sağlayan miyelin kılıfların sentezine katkı sağlar.
Yetişkin bir bireyin günlük VB12 ihtiyacı 1 -2 mikrogramdır (µ). Suda çözünen vitaminlerin aksine VB12 vitamini yüksek oranda karaciğerde depolanır ve bu depolanan miktar, bir kişiye 2 ile 4 yıl süreyle yeterli olabilir.
B12 vitamini daha çok hayvansal gıdaların içerisinde karşımıza çıkmakta ve en çok karaciğer ile böbrekte bulunmaktadır. Süt, peynir, yoğurt, yumurta gibi hayvansal gıdalar da B12 vitamini içermektedir. Bu sebeple vejeteryan ve vegan beslenmelerde mutlaka VB12 takviyesi önerilir. B12 vitamini, besinler ile alındıktan sonra mideden salgılanan ve IF adını verdiğimiz ‘intrinsik faktör’ sayesinde ince bağırsaktan emilir ve böylelikle sistemik dolaşıma katılır.
B12 vitamini eksikliğine sebep olan faktörler;
B12 vitamin eksikliğinin görülme sıklığı toplumumuzda %5 ile %40 arasında değişmektedir. Bu oranı etkileyen faktörleri şöyle sıralayabiliriz;
Diyetle yetersiz VB12 alımı
Yukarıda bahsettiğimiz ve VB12’nin emilimini etkileyen intrinsik faktör eksikliği
B12 vitaminin emiliminde bozukluk
Pernisiyöz anemi
Gastrointestinel hastalıklar (gastrit, Chron, çölyak gibi)
Proton pompası inhibitörü adını verdiğimiz mide koruyucu ilaçlar
Diyabet tedavisinde çok sık olarak kullandığımız metformin adı verilen ilaçlar
Yaş; 65 yaş ve üzerinde VB12 eksikliği daha sık gözlenmektedir
VB12 eksikliğinin klinik semptomları oldukça çoktur ve kan testleri sonucunda teşhis edilebilir.
B12 vitamin eksikliğinde gözlenen hastalıklar ve belirtileri;
VB12 eksikliği ilk olarak beyin ve sinir dokusunu etkileyebilir. Sinir hücrelerinin fonksiyonları bozulabilir ve halsizlik, kol-bacakta his kaybı, bilişsel değişiklikler, unutkanlık, ataksi, ağrı, karıncalanma hissi gibi nörolojik bozukluklar gözlenebilir. Zihinsel fonksiyonlarda bozulma da VB12 eksikliğinin etkilerinden biridir ve bu durum alzheimer ile ilişkilendirilebilir. Ayrıca VB12 eksikliği, hematolojik bozukluklara (megaloblastik anemiye bağlı solukluk, taşikardi, takipne), homosistein metabolizmasının bozulmasına bağlı olarak kalp, damar sağlığında bozulmalara ve yaşlılarda depresyon, demans gibi psikolojik ve mental bozukluklara neden olabilir.
B12 vitamini, eksikliğinde gözlenen ve yukarıda sıraladığımız hastalıkların tedavisinde kullanıldığı gibi AIDS, diyabetik nöropati, sperm miktarının az olması, tinnitus, multıple skleroz (MS) gibi hastalıkların tedavisinde de kullanılır. Bu tedavilerde daha çok siyanokobalamin formu tercih edilmektedir. Enjeksiyon, tablet ve sprey formları tedaviye bağlı olarak tercih edilmektedir.
“Gebeler ve çocuklar VB12 kullanabilir mi?” sorusuna da ufak bir değinmek isterim. B12 vitamini gebelikte sağlıklı bir fetüs gelişimi için folik asit ile birlikte oldukça önemlidir. Doktorumuzun tavsiyesine ve B12 değerlerimize göre kullanılması önerilmektedir. Gebelik sonrasında ise anne sütü B12 vitamini açısından oldukça zengindir, bu yüzden bebekler için yeterlidir. Ancak anne yeteri kadar hayvansal gıda ile beslenemiyorsa takviye alabilir. Çünkü süt çocukluğu döneminde büyüme geriliği, motor gelişimde gerilik, ellerde titreme, iştahta azalma ve çevreye ilgisizlik gözlenebilir.
Albatros Bilişim Kooperatifi